[Gốc tự do và những ảnh hưởng xấu tới cơ thể con người]

Gốc tự do là gì?

Gốc tự do (GTD) là phân tử, ion hay một nguyên tử có số một electron hay có số electron lẻ nên thường không ổn định dễ dàng phản ứng để chiếm đoạt điện tử còn thiếu từ các phân tử khác và liên tục tạo ra các chuỗi gốc tự do mới.

Phản ứng chiếm đoạt của GTD gây ra sự rối loạn hoạt động bình thường của tế bào, phá hủy tế bào và đẩy nhanh quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, đồng thời là thủ phạm gây ra hơn 60 bệnh, đáng kể nhất là: bệnh vữa xơ động mạch, ung thư, Alzheimer, Parkinson, đục thuỷ tinh thể, bệnh tiểu đường, cao huyết áp không nguyên nhân, xơ gan. 

Trong cơ thể có rất nhiều loại gốc tự do, mà các gốc nguy hiểm hơn cả là superoxide, ozone, hydrogen peroxide, lipid peroxy, nhất là hydroxyl radical gây ra nhiều tổn thương tế bào. Các gốc tự do được sinh ra trong cơ thể chủ yếu từ hai nguồn:

• Nguồn gốc nội sinh được tạo ra thường xuyên do chuỗi hô hấp tế bào. 
• Nguồn ngoại sinh: Do các tác nhân phóng xạ, phản ứng viêm, căng thẳng, mệt mỏi kéo dài, thuốc lá, ô nhiễm môi trường và một số tác nhân khác.

Ảnh hưởng XẤU của Gốc tự do tới cơ thể con người

Trước hết, Gốc tự do là một trong các nguyên nhân chính của sự lão hoá tế bào, làm đẩy nhanh quá trình lão hoá tự nhiên của cơ thể, ngoài ra, nó còn là thủ phạm gây nên hơn 60 bệnh như:

• Bệnh lý ở hệ thần kinh trung ương như: Alzheimer, các chứng mất trí nhớ, bệnh parkinson.
• Bệnh lý tim mạch do tắc động mạch gây ra.
• Rối loạn viêm và hệ thống miễn dịch: Các bệnh tự miễn thường gặp như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ.
• Tác nhân gây đột biến gen: GTD tấn công vào các ADN và tấn công vào các tổ chức màng, các chất sinh học trong tế bào góp phần làm tăng nguy cơ ung thư và làm cho bệnh cảnh ung thư nặng nề thêm.
• Đục thủy tinh thể và chứng suy giảm thị lực liên quan đến tuổi tác.
• Thay đổi về ngoại hình do sự lão hóa gây ra như da mất độ căng bóng, đàn hồi, xuất hiện nhiều nếp nhăn, tóc bạc, rụng tóc, móng tay yếu.
• Liên quan tới bệnh lý đái tháo đường ở người già.

Tuy nhiên, bên cạnh những ảnh hưởng tiêu cực đến cơ thể thì sự hình thành các gốc tự do nội sinh cũng rất cần thiết cho cơ thể, giúp cho quá trình tổng hợp và phân hủy các chất trong quá trình chuyển hóa tế bào, chỉ số gốc tự do an toàn và cần thiết cho người trưởng thành là từ 250-300 Carr U (1 CARR U = 0.08mg/100ml H2O2).

Hạn chế các yếu tố gây tăng sinh Gốc tự do

Các gốc tự do không chỉ sinh ra từ quá trình chuyển hóa trong cơ thể mà còn được hình thành dưới tác động của các yếu tố bên ngoài như rượu bia, khói thuốc lá, môi trường ô nhiễm (khói bụi, ánh nắng, hóa chất, phóng xạ…), chấn thương, nhiễm khuẩn, stress – căng thẳng thần kinh… Vì thế, để bảo vệ sức khỏe và làn da, bạn cần hạn chế tối đa tác động của các yếu tố này bằng cách:

• Luôn giữ tinh thần ở trạng thái cân bằng, cảm xúc lạc quan, tích cực. Hạn chế tối đa stress và chủ động loại bỏ những tác nhân khiến mình căng thẳng.
• Rèn luyện đều đặn về trí tuệ và thể lực: Thường xuyên vận động não bộ bằng cách tư duy, đọc sách, tập thể dục mỗi ngày.
• Sinh hoạt điều độ, lành mạnh: Hạn chế làm việc quá sức, giữ trạng thái cân bằng giữa ngủ, nghỉ và làm việc; hạn chế thức khuya, hạn chế sử dụng bia rượu, thuốc lá.
• Giữ cho môi trường sống xung quanh luôn tự nhiên, sạch sẽ, thoáng đãng.

Bổ sung chất chống gốc tự do từ thực phẩm – Chất chống Oxy hoá

Ngoài việc hạn chế những yếu tố có hại đến từ bên ngoài, một chế độ dinh dưỡng giàu các chất chống oxy hóa có thể giúp cơ thể tăng khả năng phòng vệ và dễ dàng trung hòa các gốc tự do hơn.

• Các chất chống gốc tự do phổ biến bao gồm: Vitamin E và vitamin C, vitamin A (beta carotene) và Selen… có đa dạng trong các loại rau quả, thịt cá. Chính vì vậy chúng ta nên có chế độ bổ sung dinh dưỡng hợp lý.
• Hạn chế các món ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm đóng hộp chế biến sẵn, hạn chế các chất có cồn như bia, rượu…

Tóm lại, sự tấn công của gốc tự do sẽ gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm như sa sút trí tuệ, suy giảm trí nhớ, đột quỵ, tăng huyết áp, ung thư… Vì thế, để hạn chế và phòng ngừa các tác hại do gốc tự do gây ra, bạn cần hạn chế các yếu tố tăng sinh gốc tự do và bổ sung thêm chất chống oxy hóa cho cơ thể, để chỉ số gốc tự do trong cơ thể luôn ở mức an toàn từ 250-300 Carr U.

Ban biên tập OPFE.